|
3.6.1 | | ṛṣir uvāca iti tāsāṁ sva-śaktīnāṁ satīnām asametya saḥ prasupta-loka-tantrāṇāṁ niśāmya gatim īśvaraḥ |
3.6.2 | | kāla-sañjñāṁ tadā devīṁ bibhrac-chaktim urukramaḥ trayoviṁśati tattvānāṁ gaṇaṁ yugapad āviśat |
3.6.3 | | so ’nupraviṣṭo bhagavāṁś ceṣṭārūpeṇa taṁ gaṇam bhinnaṁ saṁyojayām āsa suptaṁ karma prabodhayan |
3.6.4 | | prabuddha-karmā daivena trayoviṁśatiko gaṇaḥ prerito ’janayat svābhir mātrābhir adhipūruṣam |
3.6.5 | | pareṇa viśatā svasmin mātrayā viśva-sṛg-gaṇaḥ cukṣobhānyonyam āsādya yasmin lokāś carācarāḥ |
3.6.6 | | hiraṇmayaḥ sa puruṣaḥ sahasra-parivatsarān āṇḍa-kośa uvāsāpsu sarva-sattvopabṛṁhitaḥ |
3.6.7 | | sa vai viśva-sṛjāṁ garbho deva-karmātma-śaktimān vibabhājātmanātmānam ekadhā daśadhā tridhā |
3.6.8 | | eṣa hy aśeṣa-sattvānām ātmāṁśaḥ paramātmanaḥ ādyo ’vatāro yatrāsau bhūta-grāmo vibhāvyate |
3.6.9 | | sādhyātmaḥ sādhidaivaś ca sādhibhūta iti tridhā virāṭ prāṇo daśa-vidha ekadhā hṛdayena ca |
3.6.10 | | smaran viśva-sṛjām īśo vijñāpitam adhokṣajaḥ virājam atapat svena tejasaiṣāṁ vivṛttaye |
3.6.11 | | atha tasyābhitaptasya katidhāyatanāni ha nirabhidyanta devānāṁ tāni me gadataḥ śṛṇu |
3.6.12 | | tasyāgnir āsyaṁ nirbhinnaṁ loka-pālo ’viśat padam vācā svāṁśena vaktavyaṁ yayāsau pratipadyate |
3.6.13 | | nirbhinnaṁ tālu varuṇo loka-pālo ’viśad dhareḥ jihvayāṁśena ca rasaṁ yayāsau pratipadyate |
3.6.14 | | nirbhinne aśvinau nāse viṣṇor āviśatāṁ padam ghrāṇenāṁśena gandhasya pratipattir yato bhavet |
3.6.15 | | nirbhinne akṣiṇī tvaṣṭā loka-pālo ’viśad vibhoḥ cakṣuṣāṁśena rūpāṇāṁ pratipattir yato bhavet |
3.6.16 | | nirbhinnāny asya carmāṇi loka-pālo ’nilo ’viśat prāṇenāṁśena saṁsparśaṁ yenāsau pratipadyate |
3.6.17 | | karṇāv asya vinirbhinnau dhiṣṇyaṁ svaṁ viviśur diśaḥ śrotreṇāṁśena śabdasya siddhiṁ yena prapadyate |
3.6.18 | | tvacam asya vinirbhinnāṁ viviśur dhiṣṇyam oṣadhīḥ aṁśena romabhiḥ kaṇḍūṁ yair asau pratipadyate |
3.6.19 | | meḍhraṁ tasya vinirbhinnaṁ sva-dhiṣṇyaṁ ka upāviśat retasāṁśena yenāsāv ānandaṁ pratipadyate |
3.6.20 | | gudaṁ puṁso vinirbhinnaṁ mitro lokeśa āviśat pāyunāṁśena yenāsau visargaṁ pratipadyate |
3.6.21 | | hastāv asya vinirbhinnāv indraḥ svar-patir āviśat vārtayāṁśena puruṣo yayā vṛttiṁ prapadyate |
3.6.22 | | pādāv asya vinirbhinnau lokeśo viṣṇur āviśat gatyā svāṁśena puruṣo yayā prāpyaṁ prapadyate |
3.6.23 | | buddhiṁ cāsya vinirbhinnāṁ vāg-īśo dhiṣṇyam āviśat bodhenāṁśena boddhavyam pratipattir yato bhavet |
3.6.24 | | hṛdayaṁ cāsya nirbhinnaṁ candramā dhiṣṇyam āviśat manasāṁśena yenāsau vikriyāṁ pratipadyate |
3.6.25 | | ātmānaṁ cāsya nirbhinnam abhimāno ’viśat padam karmaṇāṁśena yenāsau kartavyaṁ pratipadyate |
3.6.26 | | sattvaṁ cāsya vinirbhinnaṁ mahān dhiṣṇyam upāviśat cittenāṁśena yenāsau vijñānaṁ pratipadyate |
3.6.27 | | śīrṣṇo ’sya dyaur dharā padbhyāṁ khaṁ nābher udapadyata guṇānāṁ vṛttayo yeṣu pratīyante surādayaḥ |
3.6.28 | | ātyantikena sattvena divaṁ devāḥ prapedire dharāṁ rajaḥ-svabhāvena paṇayo ye ca tān anu |
3.6.29 | | tārtīyena svabhāvena bhagavan-nābhim āśritāḥ ubhayor antaraṁ vyoma ye rudra-pārṣadāṁ gaṇāḥ |
3.6.30 | | mukhato ’vartata brahma puruṣasya kurūdvaha yas tūnmukhatvād varṇānāṁ mukhyo ’bhūd brāhmaṇo guruḥ |
3.6.31 | | bāhubhyo ’vartata kṣatraṁ kṣatriyas tad anuvrataḥ yo jātas trāyate varṇān pauruṣaḥ kaṇṭaka-kṣatāt |
3.6.32 | | viśo ’vartanta tasyorvor loka-vṛttikarīr vibhoḥ vaiśyas tad-udbhavo vārtāṁ nṛṇāṁ yaḥ samavartayat |
3.6.33 | | padbhyāṁ bhagavato jajñe śuśrūṣā dharma-siddhaye tasyāṁ jātaḥ purā śūdro yad-vṛttyā tuṣyate hariḥ |
3.6.34 | | ete varṇāḥ sva-dharmeṇa yajanti sva-guruṁ harim śraddhayātma-viśuddhy-arthaṁ yaj-jātāḥ saha vṛttibhiḥ |
3.6.35 | | etat kṣattar bhagavato daiva-karmātma-rūpiṇaḥ kaḥ śraddadhyād upākartuṁ yoga-māyā-balodayam |
3.6.36 | | tathāpi kīrtayāmy aṅga yathā-mati yathā-śrutam kīrtiṁ hareḥ svāṁ sat-kartuṁ giram anyābhidhāsatīm |
3.6.37 | | ekānta-lābhaṁ vacaso nu puṁsāṁ suśloka-mauler guṇa-vādam āhuḥ śruteś ca vidvadbhir upākṛtāyāṁ kathā-sudhāyām upasamprayogam |
3.6.38 | | ātmano ’vasito vatsa mahimā kavinādinā saṁvatsara-sahasrānte dhiyā yoga-vipakkayā |
3.6.39 | | ato bhagavato māyā māyinām api mohinī yat svayaṁ cātma-vartmātmā na veda kim utāpare |
3.6.40 | | yato ’prāpya nyavartanta vācaś ca manasā saha ahaṁ cānya ime devās tasmai bhagavate namaḥ |
|