Śrīmad-Bhāgavatam
Canto 11 - General History

<< 28 - Jñāna-yoga >>

    Index        Transliteration        Devanagari        Description    
11.28.1śrī-bhagavān uvāca para-svabhāva-karmāṇi na praśaṁsen na garhayet viśvam ekātmakaṁ paśyan prakṛtyā puruṣeṇa ca
11.28.2para-svabhāva-karmāṇi yaḥ praśaṁsati nindati sa āśu bhraśyate svārthād asaty abhiniveśataḥ
11.28.3taijase nidrayāpanne piṇḍa-stho naṣṭa-cetanaḥ māyāṁ prāpnoti mṛtyuṁ vā tadvan nānārtha-dṛk pumān
11.28.4kiṁ bhadraṁ kim abhadraṁ vā dvaitasyāvastunaḥ kiyat vācoditaṁ tad anṛtaṁ manasā dhyātam eva ca
11.28.5chāyā-pratyāhvayābhāsā hy asanto ’py artha-kāriṇaḥ evaṁ dehādayo bhāvā yacchanty ā-mṛtyuto bhayam
11.28.6-7ātmaiva tad idaṁ viśvaṁ sṛjyate sṛjati prabhuḥ trāyate trāti viśvātmā hriyate haratīśvaraḥ tasmān na hy ātmano ’nyasmād anyo bhāvo nirūpitaḥ nirūpite ’yaṁ tri-vidhā nirmūlā bhātir ātmani idaṁ guṇa-mayaṁ viddhi tri-vidhaṁ māyayā kṛtam
11.28.8etad vidvān mad-uditaṁ jñāna-vijñāna-naipuṇam na nindati na ca stauti loke carati sūrya-vat
11.28.9pratyakṣeṇānumānena nigamenātma-saṁvidā ādy-antavad asaj jñātvā niḥsaṅgo vicared iha
11.28.10śrī-uddhava uvāca naivātmano na dehasya saṁsṛtir draṣṭṛ-dṛśyayoḥ anātma-sva-dṛśor īśa kasya syād upalabhyate
11.28.11ātmāvyayo ’guṇaḥ śuddhaḥ svayaṁ-jyotir anāvṛtaḥ agni-vad dāru-vad acid dehaḥ kasyeha saṁsṛtiḥ
11.28.12śrī-bhagavān uvāca yāvad dehendriya-prāṇair ātmanaḥ sannikarṣaṇam saṁsāraḥ phalavāṁs tāvad apārtho ’py avivekinaḥ
11.28.13arthe hy avidyamāne ’pi saṁsṛtir na nivartate dhyāyato viṣayān asya svapne ’narthāgamo yathā
11.28.14yathā hy apratibuddhasya prasvāpo bahv-anartha-bhṛt sa eva pratibuddhasya na vai mohāya kalpate
11.28.15śoka-harṣa-bhaya-krodha- lobha-moha-spṛhādayaḥ ahaṅkārasya dṛśyante janma-mṛtyuś ca nātmanaḥ
11.28.16dehendriya-prāṇa-mano-’bhimāno jīvo ’ntar-ātmā guṇa-karma-mūrtiḥ sūtraṁ mahān ity urudheva gītaḥ saṁsāra ādhāvati kāla-tantraḥ
11.28.17amūlam etad bahu-rūpa-rūpitaṁ mano-vacaḥ-prāṇa-śarīra-karma jñānāsinopāsanayā śitena cchittvā munir gāṁ vicaraty atṛṣṇaḥ
11.28.18jñānaṁ viveko nigamas tapaś ca pratyakṣam aitihyam athānumānam ādy-antayor asya yad eva kevalaṁ kālaś ca hetuś ca tad eva madhye
11.28.19yathā hiraṇyaṁ sv-akṛtaṁ purastāt paścāc ca sarvasya hiraṇ-mayasya tad eva madhye vyavahāryamāṇaṁ nānāpadeśair aham asya tadvat
11.28.20vijñānam etat triy-avastham aṅga guṇa-trayaṁ kāraṇa-kārya-kartṛ samanvayena vyatirekataś ca yenaiva turyeṇa tad eva satyam
11.28.21na yat purastād uta yan na paścān madhye ca tan na vyapadeśa-mātram bhūtaṁ prasiddhaṁ ca pareṇa yad yat tad eva tat syād iti me manīṣā
11.28.22avidyamāno ’py avabhāsate yo vaikāriko rājasa-sarga eṣaḥ brahma svayaṁ jyotir ato vibhāti brahmendriyārthātma-vikāra-citram
11.28.23evaṁ sphuṭaṁ brahma-viveka-hetubhiḥ parāpavādena viśāradena chittvātma-sandeham upārameta svānanda-tuṣṭo ’khila-kāmukebhyaḥ
11.28.24nātmā vapuḥ pārthivam indriyāṇi devā hy asur vāyur jalam hutāśaḥ mano ’nna-mātraṁ dhiṣaṇā ca sattvam ahaṅkṛtiḥ khaṁ kṣitir artha-sāmyam
11.28.25samāhitaiḥ kaḥ karaṇair guṇātmabhir guṇo bhaven mat-suvivikta-dhāmnaḥ vikṣipyamāṇair uta kiṁ nu dūṣaṇaṁ ghanair upetair vigatai raveḥ kim
11.28.26yathā nabho vāyv-analāmbu-bhū-guṇair gatāgatair vartu-guṇair na sajjate tathākṣaraṁ sattva-rajas-tamo-malair ahaṁ-mateḥ saṁsṛti-hetubhiḥ param
11.28.27tathāpi saṅgaḥ parivarjanīyo guṇeṣu māyā-raciteṣu tāvat mad-bhakti-yogena dṛḍhena yāvad rajo nirasyeta manaḥ-kaṣāyaḥ
11.28.28yathāmayo ’sādhu cikitsito nṛṇāṁ punaḥ punaḥ santudati prarohan evaṁ mano ’pakva-kaṣāya-karma kuyoginaṁ vidhyati sarva-saṅgam
11.28.29kuyogino ye vihitāntarāyair manuṣya-bhūtais tridaśopasṛṣṭaiḥ te prāktanābhyāsa-balena bhūyo yuñjanti yogaṁ na tu karma-tantram
11.28.30karoti karma kriyate ca jantuḥ kenāpy asau codita ā-nipātāt na tatra vidvān prakṛtau sthito ’pi nivṛtta-tṛṣṇaḥ sva-sukhānubhūtyā
11.28.31tiṣṭhantam āsīnam uta vrajantaṁ śayānam ukṣantam adantam annam svabhāvam anyat kim apīhamānam ātmānam ātma-stha-matir na veda
11.28.32yadi sma paśyaty asad-indriyārthaṁ nānānumānena viruddham anyat na manyate vastutayā manīṣī svāpnaṁ yathotthāya tirodadhānam
11.28.33pūrvaṁ gṛhītaṁ guṇa-karma-citram ajñānam ātmany aviviktam aṅga nivartate tat punar īkṣayaiva na gṛhyate nāpi visṛjya ātmā
11.28.34yathā hi bhānor udayo nṛ-cakṣuṣāṁ tamo nihanyān na tu sad vidhatte evaṁ samīkṣā nipuṇā satī me hanyāt tamisraṁ puruṣasya buddheḥ
11.28.35eṣa svayaṁ-jyotir ajo ’prameyo mahānubhūtiḥ sakalānubhūtiḥ eko ’dvitīyo vacasāṁ virāme yeneṣitā vāg-asavaś caranti
11.28.36etāvān ātma-sammoho yad vikalpas tu kevale ātman ṛte svam ātmānam avalambo na yasya hi
11.28.37yan nāmākṛtibhir grāhyaṁ pañca-varṇam abādhitam vyarthenāpy artha-vādo ’yaṁ dvayaṁ paṇḍita-māninām
11.28.38yogino ’pakva-yogasya yuñjataḥ kāya utthitaiḥ upasargair vihanyeta tatrāyaṁ vihito vidhiḥ
11.28.39yoga-dhāraṇayā kāṁścid āsanair dhāraṇānvitaiḥ tapo-mantrauṣadhaiḥ kāṁścid upasargān vinirdahet
11.28.40kāṁścin mamānudhyānena nāma-saṅkīrtanādibhiḥ yogeśvarānuvṛttyā vā hanyād aśubha-dān śanaiḥ
11.28.41kecid deham imaṁ dhīrāḥ su-kalpaṁ vayasi sthiram vidhāya vividhopāyair atha yuñjanti siddhaye
11.28.42na hi tat kuśalādṛtyaṁ tad-āyāso hy apārthakaḥ antavattvāc charīrasya phalasyeva vanaspateḥ
11.28.43yogaṁ niṣevato nityaṁ kāyaś cet kalpatām iyāt tac chraddadhyān na matimān yogam utsṛjya mat-paraḥ
11.28.44yoga-caryām imāṁ yogī vicaran mad-apāśrayaḥ nāntarāyair vihanyeta niḥspṛhaḥ sva-sukhānubhūḥ
Donate to Bhaktivedanta Library