Śrīmad-Bhāgavatam
Canto 10 - The Summum Bonum

<< 84 - The Sages’ Teachings at Kurukṣetra >>

    Index        Transliteration        Devanagari        Description    
10.84.1śrī-śuka uvāca śrutvā pṛthā subala-putry atha yājñasenī mādhavy atha kṣitipa-patnya uta sva-gopyaḥ kṛṣṇe ’khilātmani harau praṇayānubandhaṁ sarvā visismyur alam aśru-kalākulākṣyaḥ
10.84.2-5iti sambhāṣamāṇāsu strībhiḥ strīṣu nṛbhir nṛṣu āyayur munayas tatra kṛṣṇa-rāma-didṛkṣayā dvaipāyano nāradaś ca cyavano devalo ’sitaḥ viśvāmitraḥ śatānando bharadvājo ’tha gautamaḥ rāmaḥ sa-śiṣyo bhagavān vasiṣṭho gālavo bhṛguḥ pulastyaḥ kaśyapo ’triś ca mārkaṇḍeyo bṛhaspatiḥ dvitas tritaś caikataś ca brahma-putrās tathāṅgirāḥ agastyo yājñavalkyaś ca vāmadevādayo ’pare
10.84.6tān dṛṣṭvā sahasotthāya prāg āsīnā nṛpādayaḥ pāṇḍavāḥ kṛṣṇa-rāmau ca praṇemur viśva-vanditān
10.84.7tān ānarcur yathā sarve saha-rāmo ’cyuto ’rcayat svāgatāsana-pādyārghya- mālya-dhūpānulepanaiḥ
10.84.8uvāca sukham āsīnān bhagavān dharma-gup-tanuḥ sadasas tasya mahato yata-vāco ’nuśṛṇvataḥ
10.84.9śrī-bhagavān uvāca aho vayaṁ janma-bhṛto labdhaṁ kārtsnyena tat-phalam devānām api duṣprāpaṁ yad yogeśvara-darśanam
10.84.10kiṁ svalpa-tapasāṁ nṝṇām arcāyāṁ deva-cakṣuṣām darśana-sparśana-praśna- prahva-pādārcanādikam
10.84.11na hy am-mayāni tīrthāni na devā mṛc-chilā-mayāḥ te punanty uru-kālena darśanād eva sādhavaḥ
10.84.12nāgnir na sūryo na ca candra-tārakā na bhūr jalaṁ khaṁ śvasano ’tha vāṅ manaḥ upāsitā bheda-kṛto haranty aghaṁ vipaścito ghnanti muhūrta-sevayā
10.84.13yasyātma-buddhiḥ kuṇape tri-dhātuke sva-dhīḥ kalatrādiṣu bhauma ijya-dhīḥ yat-tīrtha-buddhiḥ salile na karhicij janeṣv abhijñeṣu sa eva go-kharaḥ
10.84.14śrī-śuka uvāca niśamyetthaṁ bhagavataḥ kṛṣṇasyākuṇtha-medhasaḥ vaco duranvayaṁ viprās tūṣṇīm āsan bhramad-dhiyaḥ
10.84.15ciraṁ vimṛśya munaya īśvarasyeśitavyatām jana-saṅgraha ity ūcuḥ smayantas taṁ jagad-gurum
10.84.16śrī-munaya ūcuḥ yan-māyayā tattva-vid-uttamā vayaṁ vimohitā viśva-sṛjām adhīśvarāḥ yad īśitavyāyati gūḍha īhayā aho vicitram bhagavad-viceṣṭitam
10.84.17anīha etad bahudhaika ātmanā sṛjaty avaty atti na badhyate yathā bhaumair hi bhūmir bahu-nāma-rūpiṇī aho vibhūmnaś caritaṁ viḍambanam
10.84.18athāpi kāle sva-janābhiguptaye bibharṣi sattvaṁ khala-nigrahāya ca sva-līlayā veda-pathaṁ sanātanaṁ varṇāśramātmā puruṣaḥ paro bhavān
10.84.19brahma te hṛdayaṁ śuklaṁ tapaḥ-svādhyāya-saṁyamaiḥ yatropalabdhaṁ sad vyaktam avyaktaṁ ca tataḥ param
10.84.20tasmād brahma-kulaṁ brahman śāstra-yones tvam ātmanaḥ sabhājayasi sad dhāma tad brahmaṇyāgraṇīr bhavān
10.84.21adya no janma-sāphalyaṁ vidyāyās tapaso dṛśaḥ tvayā saṅgamya sad-gatyā yad antaḥ śreyasāṁ paraḥ
10.84.22namas tasmai bhagavate kṛṣṇāyākuṇṭha-medhase sva-yogamāyayācchanna- mahimne paramātmane
10.84.23na yaṁ vidanty amī bhū-pā ekārāmāś ca vṛṣṇayaḥ māyā-javanikācchannam ātmānaṁ kālam īśvaram
10.84.24-25yathā śayānaḥ puruṣa ātmānaṁ guṇa-tattva-dṛk nāma-mātrendriyābhātaṁ na veda rahitaṁ param evaṁ tvā nāma-mātreṣu viṣayeṣv indriyehayā māyayā vibhramac-citto na veda smṛty-upaplavāt
10.84.26tasyādya te dadṛśimāṅghrim aghaugha-marṣa- tīrthāspadaṁ hṛdi kṛtaṁ su-vipakva-yogaiḥ utsikta-bhakty-upahatāśaya jīva-kośā āpur bhavad-gatim athānugṛhāna bhaktān
10.84.27śrī-śuka uvāca ity anujñāpya dāśārhaṁ dhṛtarāṣṭraṁ yudhiṣṭhiram rājarṣe svāśramān gantuṁ munayo dadhire manaḥ
10.84.28tad vīkṣya tān upavrajya vasudevo mahā-yaśāḥ praṇamya copasaṅgṛhya babhāṣedaṁ su-yantritaḥ
10.84.29śrī-vasudeva uvāca namo vaḥ sarva-devebhya ṛṣayaḥ śrotum arhatha karmaṇā karma-nirhāro yathā syān nas tad ucyatām
10.84.30śrī-nārada uvāca nāti-citram idaṁ viprā vasudevo bubhutsayā kṛṣṇam matvārbhakaṁ yan naḥ pṛcchati śreya ātmanaḥ
10.84.31sannikarṣo ’tra martyānām anādaraṇa-kāraṇam gāṅgaṁ hitvā yathānyāmbhas tatratyo yāti śuddhaye
10.84.32-33yasyānubhūtiḥ kālena layotpatty-ādināsya vai svato ’nyasmāc ca guṇato na kutaścana riṣyati taṁ kleśa-karma-paripāka-guṇa-pravāhair avyāhatānubhavam īśvaram advitīyam prāṇādibhiḥ sva-vibhavair upagūḍham anyo manyeta sūryam iva megha-himoparāgaiḥ
10.84.34athocur munayo rājann ābhāṣyānalsadundabhim sarveṣāṁ śṛṇvatāṁ rājñāṁ tathaivācyuta-rāmayoḥ
10.84.35karmaṇā karma-nirhāra eṣa sādhu-nirūpitaḥ yac chraddhayā yajed viṣṇuṁ sarva-yajñeśvaraṁ makhaiḥ
10.84.36cittasyopaśamo ’yaṁ vai kavibhiḥ śāstra-cakṣusā darśitaḥ su-gamo yogo dharmaś cātma-mud-āvahaḥ
10.84.37ayaṁ svasty-ayanaḥ panthā dvi-jāter gṛha-medhinaḥ yac chraddhayāpta-vittena śuklenejyeta pūruṣaḥ
10.84.38vittaiṣaṇāṁ yajña-dānair gṛhair dāra-sutaiṣaṇām ātma-lokaiṣaṇāṁ deva kālena visṛjed budhaḥ grāme tyaktaiṣaṇāḥ sarve yayur dhīrās tapo-vanam
10.84.39ṛṇais tribhir dvijo jāto devarṣi-pitṝṇāṁ prabho yajñādhyayana-putrais tāny anistīrya tyajan patet
10.84.40tvaṁ tv adya mukto dvābhyāṁ vai ṛṣi-pitror mahā-mate yajñair devarṇam unmucya nirṛṇo ’śaraṇo bhava
10.84.41vasudeva bhavān nūnaṁ bhaktyā paramayā harim jagatām īśvaraṁ prārcaḥ sa yad vāṁ putratāṁ gataḥ
10.84.42śrī-śuka uvāca iti tad-vacanaṁ śrutvā vasudevo mahā-manāḥ tān ṛṣīn ṛtvijo vavre mūrdhnānamya prasādya ca
10.84.43ta enam ṛṣayo rājan vṛtā dharmeṇa dhārmikam tasminn ayājayan kṣetre makhair uttama-kalpakaiḥ
10.84.44-45tad-dīkṣāyāṁ pravṛttāyāṁ vṛṣṇayaḥ puṣkara-srajaḥ snātāḥ su-vāsaso rājan rājānaḥ suṣṭhv-alaṅkṛtāḥ tan-mahiṣyaś ca muditā niṣka-kaṇṭhyaḥ su-vāsasaḥ dīkṣā-śālām upājagmur āliptā vastu-pāṇayaḥ
10.84.46nedur mṛdaṅga-paṭaha- śaṅkha-bhery-ānakādayaḥ nanṛtur naṭa-nartakyas tuṣṭuvuḥ sūta-māgadhāḥ jaguḥ su-kaṇṭhyo gandharvyaḥ saṅgītaṁ saha-bhartṛkāḥ
10.84.47tam abhyaṣiñcan vidhi-vad aktam abhyaktam ṛtvijaḥ patnībhir aṣṭā-daśabhiḥ soma-rājam ivoḍubhiḥ
10.84.48tābhir dukūla-valayair hāra-nūpura-kuṇḍalaiḥ sv-alaṅkṛtābhir vibabhau dīkṣito ’jina-saṁvṛtaḥ
10.84.49tasyartvijo mahā-rāja ratna-kauśeya-vāsasaḥ sa-sadasyā virejus te yathā vṛtra-haṇo ’dhvare
10.84.50tadā rāmaś ca kṛṣṇaś ca svaiḥ svair bandhubhir anvitau rejatuḥ sva-sutair dārair jīveśau sva-vibhūtibhiḥ
10.84.51īje ’nu-yajñaṁ vidhinā agni-hotrādi-lakṣaṇaiḥ prākṛtair vaikṛtair yajñair dravya-jñāna-kriyeśvaram
10.84.52athartvigbhyo ’dadāt kāle yathāmnātaṁ sa dakṣiṇāḥ sv-alaṅkṛtebhyo ’laṅkṛtya go-bhū-kanyā mahā-dhanāḥ
10.84.53patnī-saṁyājāvabhṛthyaiś caritvā te maharṣayaḥ sasnū rāma-hrade viprā yajamāna-puraḥ-sarāḥ
10.84.54snāto ’laṅkāra-vāsāṁsi vandibhyo ’dāt tathā striyaḥ tataḥ sv-alaṅkṛto varṇān ā-śvabhyo ’nnena pūjayat
10.84.55-56bandhūn sa-dārān sa-sutān pāribarheṇa bhūyasā vidarbha-kośala-kurūn kāśi-kekaya-sṛñjayān sadasyartvik-sura-gaṇān nṛ-bhūta-pitṛ-cāraṇān śrī-niketam anujñāpya śaṁsantaḥ prayayuḥ kratum
10.84.57-58dhṛtarāṣṭro ’nujaḥ pārthā bhīṣmo droṇaḥ pṛthā yamau nārado bhagavān vyāsaḥ suhṛt-sambandhi-bāndhavāḥ bandhūn pariṣvajya yadūn sauhṛdāklinna-cetasaḥ yayur viraha-kṛcchreṇa sva-deśāṁś cāpare janāḥ
10.84.59nandas tu saha gopālair bṛhatyā pūjayārcitaḥ kṛṣṇa-rāmograsenādyair nyavātsīd bandhu-vatsalaḥ
10.84.60vasudevo ’ñjasottīrya manoratha-mahārṇavam suhṛd-vṛtaḥ prīta-manā nandam āha kare spṛśan
10.84.61śrī-vasudeva uvāca bhrātar īśa-kṛtaḥ pāśo nṛnāṁ yaḥ sneha-saṁjñitaḥ taṁ dustyajam ahaṁ manye śūrāṇām api yoginām
10.84.62asmāsv apratikalpeyaṁ yat kṛtājñeṣu sattamaiḥ maitry arpitāphalā cāpi na nivarteta karhicit
10.84.63prāg akalpāc ca kuśalaṁ bhrātar vo nācarāma hi adhunā śrī-madāndhākṣā na paśyāmaḥ puraḥ sataḥ
10.84.64mā rājya-śrīr abhūt puṁsaḥ śreyas-kāmasya māna-da sva-janān uta bandhūn vā na paśyati yayāndha-dṛk
10.84.65śrī-śuka uvāca evaṁ sauhṛda-śaithilya- citta ānakadundubhiḥ ruroda tat-kṛtāṁ maitrīṁ smarann aśru-vilocanaḥ
10.84.66nandas tu sakhyuḥ priya-kṛt premṇā govinda-rāmayoḥ adya śva iti māsāṁs trīn yadubhir mānito ’vasat
10.84.67-68tataḥ kāmaiḥ pūryamāṇaḥ sa-vrajaḥ saha-bāndhavaḥ parārdhyābharaṇa-kṣauma- nānānarghya-paricchadaiḥ vasudevograsenābhyāṁ kṛṣṇoddhava-balādibhiḥ dattam ādāya pāribarhaṁ yāpito yadubhir yayau
10.84.69nando gopās’ ca gopyaś ca govinda-caraṇāmbuje manaḥ kṣiptaṁ punar hartum anīśā mathurāṁ yayuḥ
10.84.70bandhuṣu pratiyāteṣu vṛṣṇayaḥ kṛṣṇa-devatāḥ vīkṣya prāvṛṣam āsannād yayur dvāravatīṁ punaḥ
10.84.71janebhyaḥ kathayāṁ cakrur yadu-deva-mahotsavam yad āsīt tīrtha-yātrāyāṁ suhṛt-sandarśanādikam
Donate to Bhaktivedanta Library